De Vrienden bezochten de exclusieve rondleiding voor de Vrienden MPM
in de tentoonstelling ‘Van Crabbelinge tot Carton’ op maandag 22 januari 2024
om 10.30 uur of om 14.00 uur.
Curator Virginie D’haene, Conservator Oude Prenten en Tekeningen van het Museum Plantin-Moretus lichtte tentoonstelling toe.

Zij vertelde met groot enthousiasme over de werken, waardoor het een boeiende rondleiding werd, zowel ‘s morgens als ‘s middags. De tentoonstelling was een pareltje met exquise werken deskundig gedocumenteerd in de tentoonstelling zelf, maar een bezielende curator die vertelt over de werken waarmee ze meer dan een jaar heeft geleefd, zorgt natuurlijk voor een grote meerwaarde. De deelnemers konden moeilijk de tentoonstelling verlaten.

Met deze tentoonstelling toonde het Museum Plantin-Moretus de 100 mooiste oude tekeningen uit Vlaamse collecties. Het geheel vormt een verbluffend én representatief overzicht van de tekenkunst in onze contreien in de 16e en 17e eeuw.

De tentoonstelling loopt tot zondag 18 februari 2024.

Het is een unieke gelegenheid om enkele bijzondere kanjers naast elkaar te zien, zoals het schetsboekje van de 12-jarige Rubens, het tien meter lange Panorama van Zeeland van Anthonis van den Wijngaerde en de uiterst zeldzame Italië-schetsboekjes van de beeldhouwer Pieter Verbruggen.

En naast grote namen als Pieter en Jan Bruegel, Anthony van Dyck, Jacob Jordaens of Pieter Coecke van Aelst, zijn de prachtige en zelden getoonde bladen van minder gekende tekenaars als Jan van Stinemolen, Cornelis de Vos, Jan Boeckhorst, Godfried Maes en Jan Erasmus Quellinus een verrassende ontdekking.

“De bezoeker wordt uitgedaagd om voorbij het afgebeelde onderwerp te kijken naar het doel dat de tekeningen dienden, en waarom de kunstenaar daarbij koos voor bepaalde materialen, technieken, formaat en afmetingen.”
Virginie D’haene, curator van de expo

Het museum grijpt deze topstuk-erkenning aan om haar unieke tekeningencollectie in de schijnwerpers te plaatsen. Ze pakt uit met een overzichtstentoonstelling die illustreert wie, waarom en hoe men in de 16e en 17e eeuw bij ons tekende.

“Met een collectie van meer dan 75.000 objecten behoort het prentenkabinet tot de top vijftig van ‘s werelds belangrijkste prentenkabinetten. De collectie is opgebouwd rond Antwerpse kunstenaars, van 1500 tot vandaag. In de depots liggen Rubens, Van Dyck, Ensor en Panamarenko zij aan zij. ”
Iris Kockelbergh, directeur

Dompel je onder in de wereld van de tekening

From Scribble to Cartoon

Bij de tentoonstelling hoort ook een prachtige catalogus.
Hierin kan je het hele verhaal van Virginie D’haene nog eens rustig nalezen.
Een echte aanrader.

Het boek kost € 50,00. Vrienden MPM krijgen korting.
Het is enkel in het Engels te verkrijgen.

Er is nog een kleiner (minder wetenschappelijk werk) dat in het Nederlands en Frans verscheen bij uitgeverij Snoeck (snoeckpublisher.be): Van Crabbelinge tot Carton.

Deze tekening ‘De Ridder en de Dood‘ wordt ook besproken in het nieuwjaarsboekje
‘Het lijstje van Marijke’ op p. 26, 27, 28 en 29.

Het prentenkabinet van het Museum Plantin-Moretus groeide onlangs aan met een mooie verzameling van wel 125 tekeningen uit vooral de 16de tot 18de eeuw, gemaakt door kunstenaars uit de Zuidelijke Lage Landen, de meeste uit Antwerpen.
De 125 tekeningen vormen een interessante aanvulling tot de eigen collectie omdat er veel meesters in vertegenwoordigd zijn die ontbreken in de eigen collectie. Daarnaast omvat de collectie ook verschillende werken die op de topstukkenlijst Vlaanderen staan. Het museum financiert de aankoop uit private middelen en zette een adoptieactie op.
De Vrienden ondersteunden deze adoptieactie en adopteerden 4 werken die een weerspiegeling zijn van de band tussen de Vrienden MPM en het Museum Plantin-Moretus.

Theodor de Bry (Luik 1828 – Frankfurt 1598), toegeschreven aan, Karel V, Johanna van Portugal en de jonge Philip II, met de (lege) wapenborden van de 17 Provinciën, ontwerp voor een prent (?),  
Museum Plantin-Moretus, inv. PK.OT.02769 https://search.museumplantinmoretus.be/Details/collect/429388

Artus Wolffort (Antwerpen 1587 – 1641), Aanbidding van de koningen,Museum Plantin-Moretus, inv. PK.OT.02793
https://search.museumplantinmoretus.be/Details/collect/429556

Abraham van Diepenbeeck (’s-Hertogenbosch 1596 – Antwerpen 1675), Stedemaagd van Gent, Justicia, Fides en Amor, c. 1677, ontwerp voor de titelpagina van Joannes Antonius Knobbaert, Jus Civile Gandensium, Antwerpen, Cnobbaert, Michiel, 1677,
Museum Plantin-Moretus, inv. PK.OT.02804 https://search.museumplantinmoretus.be/Details/collect/429567

Bonaventura Peeters (Antwerpen 1614 – Hoboken 1652), toegeschreven aan, 
Slijkpoort in Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, inv. PK.OT.02829 https://search.museumplantinmoretus.be/Details/collect/429681

De diepdrukpers van de drukkerij van het Museum Plantin-Moretus werd onlangs onderzocht door bestuurslid Patrick Goossens en Roger Gaskell. Deze laatste gaf een –Engelstalige- lezing hierover op 8 november 2023 aan onze leden.

De beroemde drukkerij van het Museum Plantin-Moretus beschikt over zeven gangbare persen voor het drukken van tekst en houtsneden, maar slechts één diepdrukpers voor het drukken van gegraveerde koperplaten. Dit ondanks het feit dat Christoffel Plantijn een pionier was op het gebied van het gebruik van graveren voor boekillustraties. Plantijn en zijn opvolgers lieten het drukken van gravures voor hun boeken uitbesteden, maar in 1714 werd er voor de drukkerij een diepdrukpers aangeschaft.

Roger Gaskell besprak waar deze pers voor gebruikt zou kunnen zijn, indien het niet voor het  het drukken van de illustraties in de Officinale Plantiniana-edities was.

Hij heeft beloofd om ons nog een tekst te bezorgen, die ik zal publiceren zodra deze klaar is, maar enkele gegevens staan hieronder.

Op 14 oktober 2023 kregen de Vrienden MPM de gelegenheid om het huis van Max Rooses te bezoeken. Omdat de groep te groot was, werd deze in tweeën gesplitst.
Een groep startte om 13.25 uur, de tweede om 14.45 uur.

We spraken af aan het pleintje voor het huis (aan de zijde van de Zoo). Buiten gaf Anne Van Houtte een korte inleiding over het boeiende leven van Max Rooses. Daarna gaven de huidige bewoners een rondleiding op het gelijkvloers. Het geheel werd leuk afgesloten met een drankje.

Op vrijdag 23 juni 2023 organiseerden de Vrienden MPM een rondleiding in de tentoonstelling Barokke influencers. Gids van dienst was penningmeester Hans De Smet.
Om 14 uur verzamelden de Vrienden MPM zich aan het Museum Snijders & Rockoxhuis in de Keizerstraat om de boeiende tocht door de drie tentoonstellingsplaatsen te beginnen.

De Algemene Vergadering van de Vrienden MPM ging door op donderdag 8 juni 2023.
Het was een stralende dag waarvan nadien kon genoten worden in de prachtige tuin vol bloemen. Er waren zo’n 36-tal personen aanwezig.

Deze Algemene Vergadering gaf de financiële toestand van onze vereniging weer, maakte de statuten en het intern reglement up-to-date en (her)benoemde nieuwe bestuurders.

Na deze vergadering gaf Zanna Van Loon, conservator oude drukken en handschriften MPM, toelichting over twee bijzondere recente aanwinsten:

– de aankoop van een bijzonder exemplaar van de Orthographiae ratio van Aldus Manutius, gedrukt door Christoffel Plantijn in 1564 en gebonden in een boekband met de stempel van de Gulden Passer.
– het zeventiende-eeuwse in Amsterdam gedrukte  boek Instructie der zee-vaert, dat geschonken werd door de heer Leo Van Cleemput.

Antonio Sánchez del Barrio gaf op maandag 22 mei 2023 een lezing over de Spaanse handelaar Simón Ruiz, zijn archief en zijn handelsbetrekkingen met Antwerpen.

Dr. del Barrio is de directeur van de Fundación Museo de las Ferias – Archief Simón Ruiz (Medina del Campo, Valladolid). Sommigen zullen zich nog herinneren dat hij enkele jaren geleden in MPM een boek De boekhandel met Spanje en de Nederlanden in de 16e en 17e eeuw heeft voorgesteld.

Antonio’s lezing over het documentaire archief van Simon Ruiz en zijn handelsrelaties met Antwerpen duurde ongeveer een half uur.
Daarna projecteerde hij een video over het Archief Simón Ruiz.

Aansluitend was er mogelijkheid tot vragen.
De lezing en video gebeurden in het Spaans, maar Vriend MPM Paul Van den Broeck zorgde voor vertaling.

Een tiental Vrienden MPM waren aanwezig op de lezing en ook de culturele attaché van de Spaanse ambassade en de directeur ven het Cervantes Instituut in Brussel waren erbij.

De lezing kende zijn hoogtepunt in de mededeling dat het Archief Simón Ruiz opgenomen is in The Memory of the World van de UNESCO, zoals het archief van MPM. 

Op vrijdag 21 oktober vierden de Vrienden van het Museum hun 10-jarg bestaan.
Het werd een prachtige herdenking in de binnentuin van MPM. De zon was van de partij, het leek wel een zomerse dag in de herfst. Er waren ongeveer 50 deelnemers die genoten van een hapje en een drankje, en ook een gezellige babbel hoorde erbij.

De voorzitter, Jean-Pierre Tricot, heette de gasten hartelijk welkom en schetste summier de geschiedenis van de vriendenvereniging. Zijn toespraak leest u hier.

Nadien gaf de secretaris, François Gyselinckx, een overzicht van de werking
2012-2022.
Hij benadrukte dat deze activiteiten dienden om een hechte groep Vrienden bijeen te brengen die als gemeenschappelijk interessepunt het museum MPM hebben.
Ook gaf hij aan dat de lezingen voor de Vrienden altijd verzorgd worden door specialisten ter zake. Ofwel zijn het de stafleden van MPM ofwel de organisatoren van tentoonstellingen die de lezingen voor de Vrienden verzorgen.

Bestuurslid Frans Van den Brande werd bedankt voor de vele daguitstappen die vele leden sterk konden appreciëren en die hij tot in de puntjes voorbereidde, zodat alles op wieltjes verliep.

De secretaris gaf aan dat dankzij de lidgelden en giften de Vrienden aardig wat konden sponsoren.

Tot slot zei hij verheugd te zijn over het initiatief dat het bestuur nam om met nieuwjaar een boekje als geschenk te geven. Na het eerste boekje gedrukt door Boris Rousseeuw, werd dit door de ploeg van bestuurslid Patrick Goossens netjes verzorgd -en gratis- met zijn vrijwilligersploeg Letter-kunde-Press. Met de moeilijkheden met corona moest dit worden uitbesteed aan drukkerij Albe De Coker.

Het overzicht van die werking

Terwijl de helft verder kon keuvelen in de binnentuin of een drukwerk met prent kon afdrukken op een proefpers, werd de andere helft uitgenodigd om de lezing van Kristof Selleslach bij te wonen.

Aan de hand van eeuwenoude archiefstukken vertelde Kristof Selleslach, archivaris MPM, hoe Balthasar III Moretus werd opgevoed en opgroeide tot een drukker van stand.

Van bij de geboorte was de jonge Balthasar III Moretus (1646–1696) voorbestemd om de Plantijnse drukkerij te leiden. In functie van deze voorbestemming gaf vader Balthasar II Moretus (1615–1674) zijn oudste zoon een opvoeding op maat. Enerzijds leerde Balthasar junior het drukkersvak op de werkvloer van het familiebedrijf, anderzijds bereidde een elitaire opvoeding hem voor om zich in de hogere sociale kringen op te houden.

Kristof Selleslach kreeg ook speciale dank omdat hij altijd bereid was om snel accurate informatie te bezorgen, naast de lezingen die hij voor ons gaf.

Het drukken werd begeleid door Marc Gouwy, een vrijwilliger voor drukdemo’s.
Hij liet op een degelpersje Houtblok HB 03712 uit 1578 afdrukken, een kosmografische illustratie: de grote komeet gezien in november 1577.

Het was een mooie evenement en een opsteker om met hetzelfde elan de volgende jaren aan te vatten.

(vrijdag 21 oktober 2020)

Op vrijdag 27 april 2012 werd er in dit huis een nieuwe, specifiek museumgebonden vereniging opgericht: De Vrienden van het Museum Plantin Moretus/ Prentenkabinet.
Aldus werd er een moeilijk aanvaardbare leemte ingevuld.

Want sinds de opening van het museum op 19 augustus 1877 was de ‘Vereniging der Antwerpsche Bibliofielen actief, die zich onder meer toelegde op de publicatie van het boekhistorisch en wetenschappelijk tijdschrift’ ‘De Gulden Passer’ en zich tevens beschouwde als een soort vriendvereniging van het museum. Maar vanaf 2008 zou de subsidiekraan voor de publicatie van het tijdschrift door het Vlaamse Ministerie van Cultuur toegedraaid worden indien de Bibliofielen zich nog steeds zouden profileren als vriendenvereniging.

Een  groep trouwe museumbezoekers ging in op de challenge een nieuwe echte Vriendvereniging op te richten. Behoren  nu nog steeds tot de oorspronkelijke bestuurders: François Gyselinckx, Ann Van Houtte, Patrick Goosens, Frans Van den Brande en ikzelf als voorzitter. Hebben zich hierna toegevoegd; Hans De Smet en Griet Claerhout. Mevr. Iris Kockelbergh woonde quasi alle bestuursvergaderingen bij. Ik ben hen allen enorm dankbaar voor hun jarenlange actieve inzet.  

Het  doel van de vereniging blijft nog steeds  om een bijdrage te leveren aan de bekendheid en de groei van het museum. Het lidmaatschap omvat niet enkel het recht op gratis toegang tot alle stedelijke musea, maar ook de deelname aan talrijke activiteiten, waarvan u nu een overzicht van de laatste 10 jaar  zal gegeven worden door onze secretaris, François Gyselinckx.

Jean-Pierre TRICOT