OP 13 januari 2025 verzamelden een aantal Vrienden MPM zich voor de rondleidingen in MPM voor de tentoonstelling ‘Ensors staten van verbeelding‘.
Wegens het grote succes werden twee rondleidingen georganiseerd, een om 10 en een om 14 uur. De rondleidingen werden gegeven door Willemijn Stammis, de curator van de tentoonstelling.
De rondleiding werd wel gehinderd door de werken aan de Vrijdagmarkt
Het was fascinerend om te ontdekken hoe Ensor zich toelegde op het maken van prenten, hoe hij experimenteerde met technieken en een voorstelling telkens bewerkte tussen verschillende afdrukken.
In 2024 was het 75 jaar geleden dat James Ensor overleed, de Oostendse kunstenaar die vooral gekend is om zijn maskers en skeletten. Als eerbetoon werden er verschillende expo’s georganiseerd in Oostende, Brussel en Antwerpen.
Voor Antwerpen is natuurlijk de tentoonstelling in het Museum Plantin-Moretus het vermelden waard, die dieper ingaat op Ensor als etser. Deze tentoonstelling ‘Ensors staten van verbeelding’ zal nog onder begeleiding van Willemijn Stammis (conservator moderne drukken van het museum en medecurator van deze tentoonstelling) bezocht worden op 13 januari 2025.
Op vrijdag 23 december 2024 bezochten de Vrienden MPM alvast onder begeleiding van KMSKA-gids Hans De Smet de tentoonstelling ‘Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij’ in het KMSKA. Dit museum heeft de grootste collectie van Ensorschilderijen van de wereld en bovendien huist hier ook het Ensor Research Project, hét kenniscentrum rond de meester.
Naast enkele werken van de vaste Ensorcollectie van het museum zijn er in deze tentoonstelling talrijke andere schilderijen van de meester te bekijken, afkomstig van musea van over de hele wereld. Ook wordt er werk getoond van kunstenaars uit de tijd van Ensor die hem al dan niet beïnvloed hebben (Édouard Manet, Claude Monet, Odilon Redon, … ) of die door hem beïnvloed werden (zoals Emile Nolde).
We leerden Ensor kennen als een kunstenaar die verschillende kunststijlen heeft uitgeprobeerd, waarbij hij moeilijk in een hokje te plaatsen is: was hij realist, impressionist, symbolist, expressionist, … ? Hij is het allemaal wel in een bepaalde manier op verschillende momenten in zijn leven geweest en in de rondleiding probeerden we uit te zoeken hoe bepalend Ensor zelf is geweest als vernieuwer van de moderne kunst in België.
In een tweede deel keken we naar de populaire cultuur van zijn tijd die een invloed heeft gehad op wat en hoe hij schilderde: Ensor was betoverd door de rondtrekkende laterna magica, een van de voorlopers van de diaprojector en film. De maskers kende hij van carnaval en de souvenirwinkel van zijn familie. Via zijn periode aan de Brusselse academie en zijn vrienden in de hoofdstad kwam hij in contact met de Brusselse zwanscultuur.
We leerden Ensor tevens kennen als tekenaar. Voor ons vrienden van het MPM – en daarom meer vertrouwd met prenten uit het prentenkabinet – waren de tekeningen ‘De intrede van Christus in Jeruzalem’ (uit de serie ‘Visioenen: aureolen van Christus of de gevoeligheden van het licht’) uit het KMSKG en ‘De verzoeking van de Heilige Antonius’ (een gigantische collage van 51 vellen papier, gevuld met een verbijsterende mix van maatschappijkritiek, wetenschap en techniek) uit The Art Institute of Chicago misschien wel hoogtepunten in de tentoonstelling.
Ten slotte leerden we Ensor ook nog kennen als muzikant: weer een andere kant van hem!
De tentoonstelling kent een enorm succes. Gelukkig hadden de vrienden een nog vrij rustig moment uitgekozen om deze te bezoeken!
De Vrienden bezochten de exclusieve rondleiding voor de Vrienden MPM in de tentoonstelling ‘Van Crabbelinge tot Carton’ op maandag 22 januari 2024 om 10.30 uur of om 14.00 uur. Curator Virginie D’haene, Conservator Oude Prenten en Tekeningen van het Museum Plantin-Moretus lichtte tentoonstelling toe.
Zij vertelde met groot enthousiasme over de werken, waardoor het een boeiende rondleiding werd, zowel ‘s morgens als ‘s middags. De tentoonstelling was een pareltje met exquise werken deskundig gedocumenteerd in de tentoonstelling zelf, maar een bezielende curator die vertelt over de werken waarmee ze meer dan een jaar heeft geleefd, zorgt natuurlijk voor een grote meerwaarde. De deelnemers konden moeilijk de tentoonstelling verlaten.
Met deze tentoonstelling toonde het Museum Plantin-Moretus de 100 mooiste oude tekeningen uit Vlaamse collecties. Het geheel vormt een verbluffend én representatief overzicht van de tekenkunst in onze contreien in de 16e en 17e eeuw.
De tentoonstelling loopt tot zondag 18 februari 2024.
Het is een unieke gelegenheid om enkele bijzondere kanjers naast elkaar te zien, zoals het schetsboekje van de 12-jarige Rubens, het tien meter lange Panorama van Zeeland van Anthonis van den Wijngaerde en de uiterst zeldzame Italië-schetsboekjes van de beeldhouwer Pieter Verbruggen.
En naast grote namen als Pieter en Jan Bruegel, Anthony van Dyck, Jacob Jordaens of Pieter Coecke van Aelst, zijn de prachtige en zelden getoonde bladen van minder gekende tekenaars als Jan van Stinemolen, Cornelis de Vos, Jan Boeckhorst, Godfried Maes en Jan Erasmus Quellinus een verrassende ontdekking.
“De bezoeker wordt uitgedaagd om voorbij het afgebeelde onderwerp te kijken naar het doel dat de tekeningen dienden, en waarom de kunstenaar daarbij koos voor bepaalde materialen, technieken, formaat en afmetingen.” Virginie D’haene, curator van de expo
Het museum grijpt deze topstuk-erkenning aan om haar unieke tekeningencollectie in de schijnwerpers te plaatsen. Ze pakt uit met een overzichtstentoonstelling die illustreert wie, waarom en hoe men in de 16e en 17e eeuw bij ons tekende. “Met een collectie van meer dan 75.000 objecten behoort het prentenkabinet tot de top vijftig van ‘s werelds belangrijkste prentenkabinetten. De collectie is opgebouwd rond Antwerpse kunstenaars, van 1500 tot vandaag. In de depots liggen Rubens, Van Dyck, Ensor en Panamarenko zij aan zij. ” Iris Kockelbergh, directeur
Bij de tentoonstelling hoort ook een prachtige catalogus. Hierin kan je het hele verhaal van Virginie D’haene nog eens rustig nalezen. Een echte aanrader.
Het boek kost € 50,00. Vrienden MPM krijgen korting. Het is enkel in het Engels te verkrijgen.
Er is nog een kleiner (minder wetenschappelijk werk) dat in het Nederlands en Frans verscheen bij uitgeverij Snoeck (snoeckpublisher.be): Van Crabbelinge tot Carton.
Deze tekening ‘De Ridder en de Dood‘ wordt ook besproken in het nieuwjaarsboekje ‘Het lijstje van Marijke’ op p. 26, 27, 28 en 29.
Het prentenkabinet van het Museum Plantin-Moretus groeide onlangs aan met een mooie verzameling van wel 125 tekeningen uit vooral de 16de tot 18de eeuw, gemaakt door kunstenaars uit de Zuidelijke Lage Landen, de meeste uit Antwerpen. De 125 tekeningen vormen een interessante aanvulling tot de eigen collectie omdat er veel meesters in vertegenwoordigd zijn die ontbreken in de eigen collectie. Daarnaast omvat de collectie ook verschillende werken die op de topstukkenlijst Vlaanderen staan. Het museum financiert de aankoop uit private middelen en zette een adoptieactie op. De Vrienden ondersteunden deze adoptieactie en adopteerden 4 werken die een weerspiegeling zijn van de band tussen de Vrienden MPM en het Museum Plantin-Moretus.
Abraham van Diepenbeeck (’s-Hertogenbosch 1596 – Antwerpen 1675), Stedemaagd van Gent, Justicia, Fides en Amor, c. 1677, ontwerp voor de titelpagina van Joannes Antonius Knobbaert, Jus Civile Gandensium, Antwerpen, Cnobbaert, Michiel, 1677, Museum Plantin-Moretus, inv. PK.OT.02804https://search.museumplantinmoretus.be/Details/collect/429567
De diepdrukpers van de drukkerij van het Museum Plantin-Moretus werd onlangs onderzocht door bestuurslid Patrick Goossens en Roger Gaskell. Deze laatste gaf een –Engelstalige- lezing hierover op 8 november 2023 aan onze leden.
De beroemde drukkerij van het Museum Plantin-Moretus beschikt over zeven gangbare persen voor het drukken van tekst en houtsneden, maar slechts één diepdrukpers voor het drukken van gegraveerde koperplaten. Dit ondanks het feit dat Christoffel Plantijn een pionier was op het gebied van het gebruik van graveren voor boekillustraties. Plantijn en zijn opvolgers lieten het drukken van gravures voor hun boeken uitbesteden, maar in 1714 werd er voor de drukkerij een diepdrukpers aangeschaft.
Roger Gaskell besprak waar deze pers voor gebruikt zou kunnen zijn, indien het niet voor het het drukken van de illustraties in de Officinale Plantiniana-edities was.
Hij heeft beloofd om ons nog een tekst te bezorgen, die ik zal publiceren zodra deze klaar is, maar enkele gegevens staan hieronder.
Op 14 oktober 2023 kregen de Vrienden MPM de gelegenheid om het huis van Max Rooses te bezoeken. Omdat de groep te groot was, werd deze in tweeën gesplitst. Een groep startte om 13.25 uur, de tweede om 14.45 uur.
We spraken af aan het pleintje voor het huis (aan de zijde van de Zoo). Buiten gaf Anne Van Houtte een korte inleiding over het boeiende leven van Max Rooses. Daarna gaven de huidige bewoners een rondleiding op het gelijkvloers. Het geheel werd leuk afgesloten met een drankje.
Op vrijdag 23 juni 2023 organiseerden de Vrienden MPM een rondleiding in de tentoonstelling Barokke influencers. Gids van dienst was penningmeester Hans De Smet. Om 14 uur verzamelden de Vrienden MPM zich aan het Museum Snijders & Rockoxhuis in de Keizerstraat om de boeiende tocht door de drie tentoonstellingsplaatsen te beginnen.
De Algemene Vergadering van de Vrienden MPM ging door op donderdag 8 juni 2023. Het was een stralende dag waarvan nadien kon genoten worden in de prachtige tuin vol bloemen. Er waren zo’n 36-tal personen aanwezig.
Deze Algemene Vergadering gaf de financiële toestand van onze vereniging weer, maakte de statuten en het intern reglement up-to-date en (her)benoemde nieuwe bestuurders.
Na deze vergadering gaf Zanna Van Loon, conservator oude drukken en handschriften MPM, toelichting over twee bijzondere recente aanwinsten:
– de aankoop van een bijzonder exemplaar van de Orthographiae ratiovan Aldus Manutius, gedrukt door Christoffel Plantijn in 1564 en gebonden in een boekband met de stempel van de Gulden Passer. – het zeventiende-eeuwse in Amsterdam gedrukte boek Instructie der zee-vaert, dat geschonken werd door de heer Leo Van Cleemput.
Antonio Sánchez del Barrio gaf op maandag 22 mei 2023 een lezing over de Spaanse handelaar Simón Ruiz, zijn archief en zijn handelsbetrekkingen met Antwerpen.
Dr. del Barrio is de directeur van de Fundación Museo de las Ferias – Archief Simón Ruiz (Medina del Campo, Valladolid). Sommigen zullen zich nog herinneren dat hij enkele jaren geleden in MPM een boek De boekhandel met Spanje en de Nederlanden in de 16e en 17e eeuw heeft voorgesteld.
Aansluitend was er mogelijkheid tot vragen. De lezing en video gebeurden in het Spaans, maar Vriend MPM Paul Van den Broeck zorgde voor vertaling.
Een tiental Vrienden MPM waren aanwezig op de lezing en ook de culturele attaché van de Spaanse ambassade en de directeur ven het Cervantes Instituut in Brussel waren erbij.
Van links naar rechts: mevrouw Ana Vazquez, directrice van het Cervantes Instituut in Brussel, mevrouw Tada Bastida, cultureel attaché van de Spaanse ambassade, Paul Van den Broeck, Vriend MPM en Antonio Sanchez del Barrio.
De lezing kende zijn hoogtepunt in de mededeling dat het Archief Simón Ruiz opgenomen is in TheMemory of the World van de UNESCO, zoals het archief van MPM.
Op vrijdag 21 oktober vierden de Vrienden van het Museum hun 10-jarg bestaan. Het werd een prachtige herdenking in de binnentuin van MPM. De zon was van de partij, het leek wel een zomerse dag in de herfst. Er waren ongeveer 50 deelnemers die genoten van een hapje en een drankje, en ook een gezellige babbel hoorde erbij.
De voorzitter, Jean-Pierre Tricot, heette de gasten hartelijk welkom en schetste summier de geschiedenis van de vriendenvereniging. Zijn toespraak leest uhier.
Nadien gaf de secretaris, François Gyselinckx, een overzicht van de werking 2012-2022. Hij benadrukte dat deze activiteiten dienden om een hechte groep Vrienden bijeen te brengen die als gemeenschappelijk interessepunt het museum MPM hebben. Ook gaf hij aan dat de lezingen voor de Vrienden altijd verzorgd worden door specialisten ter zake. Ofwel zijn het de stafleden van MPM ofwel de organisatoren van tentoonstellingen die de lezingen voor de Vrienden verzorgen.
Bestuurslid Frans Van den Brande werd bedankt voor de vele daguitstappen die vele leden sterk konden appreciëren en die hij tot in de puntjes voorbereidde, zodat alles op wieltjes verliep.
De secretaris gaf aan dat dankzij de lidgelden en giften de Vrienden aardig wat konden sponsoren.
Tot slot zei hij verheugd te zijn over het initiatief dat het bestuur nam om met nieuwjaar een boekje als geschenk te geven. Na het eerste boekje gedrukt door Boris Rousseeuw, werd dit door de ploeg van bestuurslid Patrick Goossens netjes verzorgd -en gratis- met zijn vrijwilligersploeg Letter-kunde-Press. Met de moeilijkheden met corona moest dit worden uitbesteed aan drukkerij Albe De Coker.
Terwijl de helft verder kon keuvelen in de binnentuin of een drukwerk met prent kon afdrukken op een proefpers, werd de andere helft uitgenodigd om de lezing van Kristof Selleslach bij te wonen.
Aan de hand van eeuwenoude archiefstukken vertelde Kristof Selleslach, archivaris MPM, hoe Balthasar III Moretus werd opgevoed en opgroeide tot een drukker van stand.
Van bij de geboorte was de jonge Balthasar III Moretus (1646–1696) voorbestemd om de Plantijnse drukkerij te leiden. In functie van deze voorbestemming gaf vader Balthasar II Moretus (1615–1674) zijn oudste zoon een opvoeding op maat. Enerzijds leerde Balthasar junior het drukkersvak op de werkvloer van het familiebedrijf, anderzijds bereidde een elitaire opvoeding hem voor om zich in de hogere sociale kringen op te houden.
Kristof Selleslach beloofde de bijhorende teksten door te sturen na zijn reis in november.Voorzitter Jean-Pierre Tricot bedankte in naam van de aanwezigen Kristof Selleslach voor de zeer boeiende lezing met soms grappige momenten.
Kristof Selleslach kreeg ook speciale dank omdat hij altijd bereid was om snel accurate informatie te bezorgen, naast de lezingen die hij voor ons gaf.
Het drukken werd begeleid door Marc Gouwy, een vrijwilliger voor drukdemo’s. Hij liet op een degelpersje Houtblok HB 03712 uit 1578 afdrukken, een kosmografische illustratie: de grote komeet gezien in november 1577.
Het was een mooie evenement en een opsteker om met hetzelfde elan de volgende jaren aan te vatten.