Met nieuwjaar 2015 ontvingen alle leden een tekst over Antverpia van Joris Hoefnagel.
Een grotere kaart werd beloofd vanaf april 2015 bij de opening van de tentoonstelling De stad getekend.

De gebruikte kaart bleek achteraf een -zeer goede- kopie te zijn van de echte kaart uit de 16e eeuw.
Bij de voorbereiding van de tentoonstelling De stad getekend had Dirk Imhof de intuïtie dat er iets niet klopte met de druk van de kaart van Hoefnagel. Er bleken o.m. geen randen afgedrukt te zijn.
Hij vroeg aan zijn echtgenote Karen Bowen, verbonden aan de UA en gespecialiseerd in het onderzoek van prenten, om dit verder te onderzoeken. Zij vergeleek de prent met de kaarten van Hoefnagel die in de UA aanwezig waren en merkte inderdaad verschillen.
De kaart bleek een kopie te zijn.
Voor de tentoonstelling wou MPM een echt exemplaar van Antverpia aanbieden, in bruikleen van de UA. Zeer toevallig werd echter een kaart geveild op de Auctions van de Wiele in Brugge die MPM kon aankopen. Deze wordt getoond in de tentoonstelling.

Op zondag 10 mei werd een Bring a Friend georganiseerd. Op deze dag mochten de leden van de Vrienden van het Museum Plantin-Moretus|Prentenkabinet vzw vrienden en kennissen uitnodigen. Deze kregen ook gratis toegang tot het museum.
De dag werd een succes. Verschillende meegekomen personen werden zelfs lid van onze vriendenvereniging.

[su_spoiler title=”meer lezen”]
Het programma in de voormiddag
10.30 – 10.45 uur: verwelkoming door het bestuur
10.45 – 11.25 uur: film over Vesalius van UA
11.30 – 12.30 uur: rondleiding in de tentoonstelling De stad getekend door Hans de Smet.

In de namiddag
13.00 – 13.10 uur: verwelkoming door het bestuur
13.10 – 14.00 uur: film over Vesalius van UA
14.00 – 15.00 uur: Martine Eeckhout spreekt over de restauratie van de Mercatoratlas B54.
15.00 – 16.15 uur: rondleiding in de tentoonstelling De stad getekend door Hans de Smet.

Tijdens de verwelkoming vertelden François Gyselinckx (voormiddag) en Frans Van den Brande (namiddag) o.m. over Antverpia, de kaart van Hoefnagel die de leden konden meenemen, werd de prent de Tempel van Jeruzalem getoond die de Vrienden samen met het Dotiefonds konden aankopen voor het museum en ook konden de bezoekers de drie gerestaureerde delen van de Mercatoratlas (B54) bekijken die door de Vrienden MPM|PK vzw en door het aantrekken van een sponsor (Evonik) konden worden gefinancierd.
De bezoekers werden ook ingelicht over de voordelen van het lidmaatschap en de werking van de Vrienden MPMPK vzw.

De zeer boeiende, informatieve over Vesalius werd in de voormiddag toegelicht door een van de makers ervan, dr. Francis Van Glabbeek, die ook nadien vragen beantwoordde.

In de namiddag was het dan weer Martine Eeckhout, de restaurateur van de drie volumes van de Mercatoratlas B54, die het talrijk opgekomen publiek wist te boeien met haar uitleg over de restauratie van de atlassen. Het publiek was zo enthousiast dat er nog veel vragen waren die niet konden worden gesteld omdat Hans De Smet klaarstond om de tentoonstelling De stad getekend toe te lichten.

Zowel ‘s morgens als ‘s middags vertelde Hans De Smet over de prachtige oude kaarten van Antwerpen. De geschiedenis van onze stad kwam hierdoor tot leven en vele nog bestaande littekens van de stad kregen een historische invulling. Er kon nog eens kennis worden gemaakt met het plan van Antwerpen van Bononiensis. Dit werk verlaat immers de permanente tentoongestelde collectie en verhuist naar het archief voor betere conservatie.

Bij het verlaten konden de leden een prachtige kopie meenemen van Antverpia van Joris Hoefnagel, een van de getoonde kaarten.
[/su_spoiler]

In 2013 werden de Vrienden MPM|PK door het museum gevraagd te helpen bij de restauratie van de atlassen (3 volumes) van Mercator, gecatalogeerd onder B 54: Atlas novus, sive: Descriptio geographica totius orbis terrarum, tabulis aeneis luculentissimis & accuratissimis exornata, tribus tomis distinctus / Mercator, Gerard; Hondius, Jodocus. – Amstelodami: apud Henricum Hondium & Joannem Janssonium, 1638. – 3 v., krt., 2°;
De atlassen waren in zeer slechte staat.
Er werden verschillende restaurateurs aangesproken die een gemotiveerde offerte aanboden. De keuze viel op Martine Eeckhout.

Frans Van den Brande wist het bedrijf Evonik (vroeger Degussa) warm te maken om volume 2 te sponsoren. Er werd ook naar andere sponsors gezocht voor volume 1 en 2. Tevergeefs.
Het bestuur van de Vrienden MPM|PK besloot dan maar om de twee andere volumes zelf te bekostigen.

Het resultaat kon worden getoond op de Bring a friend van 10 mei 2015 waar Martine Eeckhout een boeiende voordracht gaf over het gepresteerde werk.
Zij bezorgde ook de volgende tekst en foto’s.

De Atlas Novus van het Museum Plantin-Moretus is de Latijnse uitgave van 1638 uitgegeven door Johannes Janssonius en Henricus Hondius en bevat kaarten zowel van Mercator als van Ortelius, Hondius en van Johannes Janssonius.
In totaal meer dan drie honderd uitklapbare niet ingekleurde kaarten.
De atlas werd in drie volle perkamenten banden, met omgezette randen over de frontsnede, ingebonden en goudbestempeld op platten en rug.

Het veelvuldig raadplegen, waardoor schade aan het papier is ontstaan, en de invloed van luchtvervuiling op de perkamenten rug maakten een restauratie dringend nodig.

De kaarten en uitklapbare kaarten vertoonden zeer veel valse plooien, ezelsoren en kleine ontbrekende stukken of lacunes.

Perkament is een zeer sterk materiaal wanneer het in optimale omstandigheden bewaard wordt; in tegenstelling tot leder niet zuur maar wel zeer hygroscopisch en heeft daarom veel te lijden van te droge lucht en luchtvervuiling door o.a. verwarming en uitlaatgassen. De delen van de banden aan lucht blootgesteld zullen hun soepelheid volledig verliezen en zo hard als gips worden of “vergipsen”. In tegenstelling zal te veel vocht en warmte het gelatinerenvan het perkament veroorzaken. Dit verklaart waarom vooral de ruggen van de banden in slechte staat waren.
Het perkament van de ruggen was zo hard geworden dat het als glas brak bij elke manipulatie en er bij het raadplegen gevaar was stukken perkament te verliezen.
Vooral band III was in zeer slechte staat met grote ontbrekende stukken en scheuren.

Zowel band als boekblok werden zorgvuldig droog gereinigd. De valse plooien en ezelsoren werden gevlakt, de scheuren hersteld en de ontbrekende stukken ingestukt met aangepast Japans papier en omkeerbare lijmen.
Band en boekblok werden gedeeltelijk van elkaar gescheiden. Zo kon het perkament van de rug door een langzame en gecontroleerde bevochtiging versoepeld worden, met perkament ingestukt en met darmleer verstevigd.
De rug van het boekblok werd met overlijmstroken van heel fijn linnen (aerolinnen) verstevigd en deze zorgen er voor dat het boekblok opnieuw stevig aan de band bevestigd kon worden.

Voor een optimale bewaring werd voor elk deel een boekschoen, met steunzool voor het boekblok, op maat vervaardigd. Dit vergemakkelijkt het uitnemen van de banden uit de kasten, voorkomt het schuiven en schuren tegen naastliggende banden en ondersteunt het zware boekblok.

Alhoewel de banden gerestaureerd werden, blijven ze heel fragiel en moeten steeds met de nodige voorzorgen uit de rekken gehaald worden (nooit aan een kapje trekken) en op boekenkussens geraadpleegd worden. Dit geldt in feite voor alle boeken en zeker voor oude en kostbare banden.

Op de veiling van The Romantic Agony (Brussel) op 22 november 2014 werd de gravure geveild met een voorstelling van de Tempel van Jeruzalem, uitgegeven door Christoffel Plantijn.
De Vrienden van het Museum Plantin-Moretus|Prentenkabinet vzw hielpen de aankoop door het Bestendig Dotatiefond voor Boek en Letteren vzw.

1216. [Plantin Press] – Montis Domini totiusq. Sacri Templi exemplum ex antiquis descriptionibus a bened. Aria Montano observatis, ad apparatus sacri instructionem. Antwerp, Chr. Plantin, 1578, copper ill. broadside, 37,5 x 54 cm, engraving 37,5 x 47,5 cm with to the left a printed text 37,5 x 6,5 cm, b/w (sl. frayed & soiled edges, sm. marg tears rep., splitt. c’fold well rep.). Good copy. Extr. rare, apparently not present in Belgium

De tempel werd getekend volgens de richtlijnen van Benedictus Arias Montanus, de Spaanse theoloog die door de Spaanse koning naar Antwerpen werd gezonden om de uitgave van Plantijns Polyglotbijbel tot een goed einde te brengen.
De vermelding in de titel van de illustratie ad apparatus sacri instructionem verwijst naar de Apparatus bij Plantijns Biblia regia, de drie delen met verklarende teksten die bij de overige vijf delen met de tekst van de bijbel werden gevoegd. Het is daarom erg waarschijnlijk dat ook deze voorstelling van de tempel bedoeld was als een illustratie die in een van de traktaten van de Apparatus zou komen, maar uiteindelijk toch niet werd gebruikt.
Plantijn besloot blijkbaar enkele jaren later de gravure toch te drukken en afzonderlijk op de markt te brengen. Later werd de plaat ook gebruikt voor een illustratie in Plantijns luxueuze bijbeleditie van 1583 die in totaal met 94 gravures was geïllustreerd.
In zijn bibliografie van edities van Plantijn kende Leon Voet alleen een exemplaar dat in de Bibliothèque Nationale van Parijs wordt bewaard. In dit exemplaar is 1576 als jaar van uitgave gedrukt, merkwaardig genoeg heeft het exemplaar dat nu bij The Romantic Agony wordt geveild, het jaar 1578 als jaar van uitgave. Dit maakt dit exemplaar nog meer bijzonder.
Lit.: Leon Voet, The Plantin Press (1555-1589). A bibliography of the works printed and published by Christopher Plantin at Antwerp and Leiden, 6 dln., Amsterdam, 1980-1983, nr. 584

Op dinsdag 10 maart volgden een aantal Vrienden een etsatelier in het Museum Plantin-Moretus.

[su_slider source=”media: 1445,1444,1443,1442,1441,1440,1439,1438,1435,1434,1433″ title=”no” pages=”no”]
Met dank voor de foto’s aan Michel Craps
Continue reading →

[su_column size=”1/4″][/su_column]
Op 23 november verzamelde een groep van 22 Vrienden MPM|PK voor de rondleiding van Dirk Imhof rond de bijbel die Balthasar I Moretus gepland had in navolging van de polyglotbijbel van zijn grootvader Christoffel Plantijn. Iedereen was nieuwsgierig hoe het kon dat die er dan uiteindelijk toch niet gekomen was.

Met een boeiend verhaal liet Dirk ons in de huid kruipen van Balthasar, de intellectueel, die geen kosten of moeite spaarde om dit project tot een goed einde te brengen;
van zijn theologische expert Lansselius die zich zeer goed wou documenteren en in verschillende streken naar manuscripten zocht, natuurlijk op kosten van zijn opdrachtgever;
en van de onstandvastige generaal van de jezuïeten, Mutio Vitelleschi, die eerst het project gunstig genegen was, maar later Lansselius niet naar Rome liet gaan om de paus te overtuigen.

Dirk loodste ons door de problemen die Balthasar moest oplossen, maar uiteindelijk niet kon… De aanwezigen volgden gretig de valkuilen alsof ze er zelf bij waren geweest.
In de toonkasten werden ter ondersteuning van het verhaal goed gedoseerde werken en archiefstukken getoond, o.a.

– een polyglotbijbel van Plantijn;
– andere inspiratiebronnen voor het prestigieuze werk;
– brieven van Balthasar aan Mutio Vitellesschi, generaal van de jezuïeten;
– een ontwerp van Balthasar voor het drukken;
– resultaten van de queeste van Petrus Lansselius, de theoloog die Balthasar moest bijstaan bij de verwezenlijking van het werk;
– een ontwerp van Balthasar voor het drukken van de nieuwe polyglotbijbel.

Een synopsis is te lezen in het overzichtelijke gidsje bij de tentoonstelling dat gratis te verkrijgen is in MPM.

De tentoonstelling loopt nog tot 14 december 2014.

Ons reisdoel is de abdij van Maredsous, met o.a. de grootste privé-bibliotheek van België. Frère Ignace Baise beheert deze bibliotheek en zal ons daar ontvangen en toelichting geven over de rijke verzameling boeken. Hijzelf is momenteel bezig met de vertaling uit klassieke Oosterse literatuur, zowaar een ‘monnikenwerk’; ook daarover zal hij een en ander vertellen.
De abdij is een pareltje van neogotiek. Terwijl in de negentiende eeuw de ‘liberalen’ de ‘Geuzentijd’ en de ‘Renaissance’ als een romantische recuperatie verwerkten in heel wat openbare en private gebouwen, zochten de ‘katholieken’ eerder naar allerlei vormen van neogotiek. Frankrijk had hierbij de bekende architect Viollet-le-Duc, België had o.a. De Béthune. Kloosters, scholen en gemeentehuizen werden opgericht in gotische stijl. Het is daarom boeiend om de verschillende verhaallijnen van de abdij ter plaatse te zien en te bewonderen. Een Nederlandstalige gids zal ons wegwijs maken in de boeiende wereld en in de geschiedenis van de abdij.

[su_custom_gallery source=”media: 945,946,947,948,949,950,951,952,953,954,955,956,957,958″]
Tijdens de lunch zullen we ook kunnen proeven van een ‘culinaire’ invalshoek van de abdij. Immers, voor velen is de naam Maredsous verbonden aan zijn abdijkaas en aan zijn bier. Ter plaatse smaken beiden feller, echter, en bijzonder deugddoend.

De Abdij van Maredsous werd in 1872 door benedictijnenmonniken gesticht in de vallei van de Molignée. Ze is een typisch voorbeeld van de neogotiek en past harmonieus in de beboste en glooiende omgeving van de streek.
De gebouwen van de abdij van Maredsous ademen spiritualiteit, in een sfeer van rust en toewijding die niemand onverschillig kan laten. De kerk die boven het klooster uittorent, het klooster zelf en de bibliotheek, de bijgebouwen, waaronder de oude kunstnijverheid-school, het Onthaalcentrum Saint-Joseph, vormen een harmonieus geheel dat de bezoeker uitnodigt tot wandelingen en bezinning.

HET LEVEN VAN DE MONNIKEN VAN DE ABDIJ VAN MAREDSOUS
Net als de cisterciënzers of de trappisten leven ook de monniken van de abdij van Maredsous de regel van de heilige Benedictus na. Deze gedragslijn deelt het leven van de monnik op tussen gebed, werk en gastvrijheid.
De monniken van Maredsous zijn sterk verankerd in de heden-daagse maatschappij en bouwden een economie uit die evengoed aansluit op de vereisten van het heilige als op de behoeften van de gemeenschap.
Zo kwijt elke monnik zich van een welbepaalde taak: sommigen geven les, anderen werken in de bibliotheek op verschillende gebieden van het wetenschappelijk onderzoek, werken in het informatica- en bijbelcentrum ‘Centre Informatique et Bible’, of leggen zich toe op de administratie en de werking van de abdij. De monniken werken ook mee aan de kunstateliers of in de kaasmakerij en onthalen bezoekers.
De Abdij van Maredsous is de bewaarster van de benedictijnse traditie, maar is vooral een cultuurhaard: vanaf 1882 huisvest ze een centrum voor kunstnijverheid en uitgeverij, dat aan de basis ligt van het eerste Latijns-Franse missaal, en van een vertaling van de Bijbel in het Frans, in 1950. In die zelfde optiek geven de monniken vanaf 1981 tevens de bijbel op diskette uit en nu ook software voor het lezen en bestuderen van de bijbel.

Op 23 juli gingen we mee op drukkerswandeling in het museum.
Drukkermeester François gidste met veel enthousiasme zes gezellen door de geschiedenis van het lettergieten en de drukkunst.
Daarop hebben we met eigen hand en met het authentieke materiaal het ‘loodzware’ middeleeuwse drukprocedé uitgeprobeerd.
Het bewijs van ons kunnen kregen we zwart op wit mee naar huis.
Een prachtig resultaat, waaruit blijkt dat we het vak van corrector toch nog wat moeten oefenen.

Gust en Christine Oorts

Deze twee Vrienden gingen mee op drukkerswandeling op 23 juni 2014.
Een andere werd op 26 juni gehouden, waarvan Helena Vereeck enkele foto’s bezorgde.
[su_column size=”1/4″]

[/su_column]

[su_column size=”1/4″]

[/su_column]
[su_column size=”1/4″]

[/su_column]

Continue reading →

– Bezoek aan het Erasmushuis en het Begijnhof
– Bezoek aan de Bibliotheca Wittockiana en de tijdelijke tentoonstelling                                             Berthe Van Regemorter

Dank voor deze foto’s aan Helena Vereeck

Zoals bekend organiseren de Vrienden MPM|PK voor de leden allerlei activiteiten in het museum, zoals de portretten- en drukkerswandeling. Twee- tot driemaal per jaar voorzien ze ook activiteiten uitstappen extra muros. Velen herinneren zich nog de succesvolle uitstap naar de Mercatorstad Duisburg in Duitsland en het bezoek aan het Museum van Brieven en manuscripten in Brussel. Deze activiteiten betrekken de leden op een actieve manier met het museum én met elkaar in de vereniging.

Continue reading →

Onder de bezielende leiding van prof. Frans van den Brande, bestuurslid van onze vereniging, vond de eerste uitstap van de ‘Vrienden van het Museum Plantin-Moretus| Prentenkabinet’ plaats op dinsdag 2 oktober 2012.