In 2024 was het 75 jaar geleden dat James Ensor overleed, de Oostendse kunstenaar die vooral gekend is om zijn maskers en skeletten. Als eerbetoon werden er verschillende expo’s georganiseerd in Oostende, Brussel en Antwerpen.
Voor Antwerpen is natuurlijk de tentoonstelling in het Museum Plantin-Moretus het vermelden waard, die dieper ingaat op Ensor als etser. Deze tentoonstelling ‘Ensors staten van verbeelding’ zal nog onder begeleiding van Willemijn Stammis (conservator moderne drukken van het museum en medecurator van deze tentoonstelling) bezocht worden op 13 januari 2025.
Op vrijdag 23 december 2024 bezochten de Vrienden MPM alvast onder begeleiding van KMSKA-gids Hans De Smet de tentoonstelling ‘Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij’ in het KMSKA. Dit museum heeft de grootste collectie van Ensorschilderijen van de wereld en bovendien huist hier ook het Ensor Research Project, hét kenniscentrum rond de meester.
Naast enkele werken van de vaste Ensorcollectie van het museum zijn er in deze tentoonstelling talrijke andere schilderijen van de meester te bekijken, afkomstig van musea van over de hele wereld. Ook wordt er werk getoond van kunstenaars uit de tijd van Ensor die hem al dan niet beïnvloed hebben (Édouard Manet, Claude Monet, Odilon Redon, … ) of die door hem beïnvloed werden (zoals Emile Nolde).
We leerden Ensor kennen als een kunstenaar die verschillende kunststijlen heeft uitgeprobeerd, waarbij hij moeilijk in een hokje te plaatsen is: was hij realist, impressionist, symbolist, expressionist, … ? Hij is het allemaal wel in een bepaalde manier op verschillende momenten in zijn leven geweest en in de rondleiding probeerden we uit te zoeken hoe bepalend Ensor zelf is geweest als vernieuwer van de moderne kunst in België.
In een tweede deel keken we naar de populaire cultuur van zijn tijd die een invloed heeft gehad op wat en hoe hij schilderde: Ensor was betoverd door de rondtrekkende laterna magica, een van de voorlopers van de diaprojector en film. De maskers kende hij van carnaval en de souvenirwinkel van zijn familie. Via zijn periode aan de Brusselse academie en zijn vrienden in de hoofdstad kwam hij in contact met de Brusselse zwanscultuur.
We leerden Ensor tevens kennen als tekenaar. Voor ons vrienden van het MPM – en daarom meer vertrouwd met prenten uit het prentenkabinet – waren de tekeningen ‘De intrede van Christus in Jeruzalem’ (uit de serie ‘Visioenen: aureolen van Christus of de gevoeligheden van het licht’) uit het KMSKG en ‘De verzoeking van de Heilige Antonius’ (een gigantische collage van 51 vellen papier, gevuld met een verbijsterende mix van maatschappijkritiek, wetenschap en techniek) uit The Art Institute of Chicago misschien wel hoogtepunten in de tentoonstelling.
Ten slotte leerden we Ensor ook nog kennen als muzikant: weer een andere kant van hem!
De tentoonstelling kent een enorm succes. Gelukkig hadden de vrienden een nog vrij rustig moment uitgekozen om deze te bezoeken!
Hans De Smet